Bị can là người đã bị khởi tố với ít nhất một tội danh. Bị can là người tham gia tố tụng hình sự theo quy định của pháp luật. Một người trở thành bị can theo quyết định của cơ quan điều tra , do cơ quan này đã có những bằng chứng nhất định chứng tỏ người đó có liên quan tới một hành vi phạm tội nào đó được quy định trong Bộ luật hình sự. Trong trường hợp bị can có dấu hiệu phạm tội nguy hiểm hay định bỏ trốn, cơ quan điều tra được phép áp dụng biện pháp quản lý nhất định như tạm giam đối với bị can.
Theo quy định tại Điều 49, Bộ luật tố tụng hình sự, Bị can có những quyền sau đây:
- Được biết mình bị khởi tố về tội gì;
- Được giải thích về quyền và nghĩa vụ;
- Trình bày lời khai;
- Đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu;
- Đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng, người giám định, người phiên dịch;
- Tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa;
- Được nhận quyết định khởi tố; quyết định áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn; bản kết luận điều tra; quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ điều tra; quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ vụ án; bản cáo trạng, quyết định truy tố; các quyết định tố tụng khác theo quy định của Bộ luật này;
- Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Theo quy định tại Điều 50 Bộ luật tố tụng hình sự Bị cáo là người đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử.
Bị cáo có những quyền sau:
- Được nhận quyết định đưa vụ án ra xét xử; quyết định áp dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn; quyết định đình chỉ vụ án; bản án, quyết định của Tòa án; các quyết định tố tụng khác theo quy định của Bộ luật này;
- Tham gia phiên toà;
- Được giải thích về quyền và nghĩa vụ;
- Đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng, người giám định, người phiên dịch theo quy định của Bộ luật này;
- Đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu;
- Tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa;
- Trình bày ý kiến, tranh luận tại phiên tòa;
- Nói lời sau cùng trước khi nghị án; - Kháng cáo bản án, quyết định của Toà án;
- Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Bị can, Bị cáo đồng thời giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng hạn chế được những oan sai và hậu quả đáng tiếc, xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Luật sư ngoài việc bào chữa còn thực hiện nhiều hoạt đồng tư vấn pháp lý cho Bị can, Bị cáo và những người tham gia tố tụng khác.
Một số hoạt động tư vấn của Luật sư gồm:
- Tư vấn và giúp Khách hàng, Bị can, Bị cáo tìm các chứng cứ ngoại phạm hoặc loại trừ trách nhiệm hình sự, lỗi trong Tố tụng hình sự.
- Tư vấn và giúp Khách hàng, Bị can, Bị cáo nhận thức rõ được quyền và nghĩa vụ của họ trong điều kiện, hoàn cảnh thực tại, trên cơ sở đó đối chiếu với quy định của pháp luật tư vấn và hướng Bị can, Bị cáo khai khi bị hỏi cung trước các cơ quan tiến hành tố tụng hoặc trước phiên Tòa tránh tình trạng bị ép cung, mớm cung, dụ cung nhằm minh oan, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
-Tư vấn và soạn thảo Đơn xin bảo lãnh; Đơn xin giảm nhẹ hình phạt cho Bị can, Bị cáo; Đơn xin miễn truy cứu trách nhiệm hình sự; Đơn kháng cáo; Đơn xin giám định; Đơn xin tại ngoại; Tư vấn xác định lỗi của người bị hại; Khiếu nại quyết định tạm giữ, tạm giam…
- Tư vấn, hướng dẫn bị can, bị cáo, thân nhân bị can, bị cáo hoặc người đang thi hành án phạt tù và gia đình của họ thu thập các tài liệu, chứng cứ chứng minh và thực hiện các biện pháp cần thiết khác để được hưởng các tình tiết giảm nhẹ và chính sách khoan hồng (đặc xá, đại xá) của Đảng và Nhà nước.
- Tư vấn giúp các bị cáo, thân nhân của bị cáo soạn thảo Đơn xin thay đổi biện pháp ngăn chặn; Đơn xin xác nhận nhân thân; Đơn xin hoãn chấp hành hình phạt tù; Đơn xin Giảm ân án tử hình; Đơn kiến nghị xác định lại tội danh; Đơn cứu xét; Đơn xin tự nguyện khắc phục hậu quả; Đơn xin xét xử theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm đối với những bản án không đúng pháp luật;
- Tư vấn người chấp hành hình phạt tù soạn thảo đơn đề nghị Hội đồng giám thị trại giam xem xét giảm án; Hoãn chấp hành án để chữa trị bệnh; Đơn đề nghị Ban quản lý trại giam sắp xếp công việc phù hợp với sức khỏe; Xóa án tích.
